Chia sẻ cùng bạn vấn đề thêm một sàn thương mại điện tử

Các thành viên tham gia sàn EMT được tham gia các khoá học về các “kỹ năng mềm” do công ty tổ chức. Thành lập từ tháng 8/2009 đến nay, công ty cổ phần đầu tư Mặt Trời  đã tổ chức 10 buổi huấn luyện kỹ năng mềm cho sinh viên các trường đại học.

Ông Đỗ Hiền - Chủ tịch HĐQT công ty cổ phần đầu tư Mặt Trời cho biết các gian hàng trực tuyến trên EMT chủ yếu là hàng trong nước; đây là cách để khuyến khích người tiêu dùng sử dụng hàng Việt. Sàn giao dịch EMT hoạt động trong 4 lĩnh vực: ứng dụng phần mềm, giải pháp thương mại điện tử, kinh doanh trực tuyến và các hoạt động môi trường.

Các thành viên tham gia sàn EMT được tham gia các khoá học về các “kỹ năng mềm” do công ty tổ chức. Thành lập từ tháng 8/2009 đến nay, công ty cổ phần đầu tư Mặt Trời  đã tổ chức 10 buổi huấn luyện kỹ năng mềm cho sinh viên các trường đại học.

Cùng khám phá về "Những cái đuôi thách thức"

Cuối năm 2008, nhiều tài xế xe khách thấy xuất hiện thêm một trạm dừng chân với biển hiệu “Bò sữa Long Thành” ngay phía đối diện với trạm dừng chân của Lothamilk. Hình ảnh nhận diện hoàn toàn tương đồng, từ cách bố trí các gian hàng đến nhiều mô hình bò sữa ở cổng ra vào. Vì tiện cho tuyến đường từ Vũng Tàu về TP.HCM, nhiều tài xế xe khách liền ghé vào đây, thay vì rẽ trái vào trạm dừng của Lothamilk như trước đây. Nhiều tài xế cho biết, trạm dừng nào cũng là trạm dừng bò sữa Long Thành, cứ tiện thì ghé, chứ không nhất thiết phải truy rõ đâu là nguồn gốc thật của trạm dừng.

Theo ông Philip Kotler - cha đẻ của marketing hiện đại, thì cạnh tranh có những hình thức dạng “chiến lược người thách thức” hay “chiến lược kẻ theo đuôi” - mô tả sự bám đuổi quyết liệt trên thị trường bằng những sản phẩm, mô hình kinh doanh giống nhau. Còn thực tế thị trường Việt Nam lại ghi nhận những hình thức “theo đuôi” khác sách vở...

Sản phẩm giống sản phẩm

Xuất hiện vào cuối năm 2008, trà thảo mộc Dr. Thanh nhanh chóng “làm mưa, làm gió” trên thị trường, phủ quảng cáo dày đặc trên truyền hình và các phương tiện truyền thông khác. Nhưng chỉ chưa đầy một năm sau đó, thị trường đã đón nhận thêm bốn nhãn hiệu trà thảo mộc, thảo dược của các công ty có tiếng trong nước như YinYang của Công ty URC Viet Nam vốn đã thành danh với nhãn hiệu trà xanh C2, trà thảo dược Tam Thanh của Bidrico, trà thảo mộc TeaFres của ICP nổi tiếng với thương hiệu dầu gội X- Men và sâm giải nhiệt Thần Nông của Wonderfarm.

Điều đáng nói ở đây là tạo dáng sản phẩm, tính năng và ngay cả tên gọi của các nhãn hiệu trà thảo mộc theo sau cũng “na ná” với thương hiệu Dr. Thanh. Kiểu dáng, thể tích cũng tương tự nhau, trung bình 300 – 350ml cho loại chai nhựa và lon. Giá bán cũng xấp xỉ 6.000 – 7.000 đồng/chai...

Vì thế, trên thị trường chứng kiến cuộc chiến “sủi bọt” của các loại trà giải nhiệt. Nếu Dr. Thanh tự hào về “9 loại thảo mộc cung đình”, thì Tam Thanh có tới 10 loại thảo dược cung đình; Teafres vươn xa hơn ở tầm châu lục với 10 loại thảo mộc Á Đông, Thần Nông nâng cấp từ trà lên... sâm giải nhiệt. Khẩu hiệu của trà Dr. Thanh: “Thanh lọc cơ thể, không lo bị nóng” thì cũng nóng mặt với với khẩu hiệu: “Làm mát và thanh lọc cơ thể” của Teafres, sau đó là “Không chỉ thanh nhiệt, mà còn thanh độc cơ thể” của Tam Thanh... Thực tế, nếu không để ý kỹ, cũng rất dễ nhầm lẫn các sản phẩm này.

Tuy nhiên, ông Lê Hồng Minh, Giám đốc Truyền thông của Tân Hiệp Phát xác nhận, chuyện “na ná” hay “theo sau” như trên hoàn toàn không phạm luật. Nếu như nhận biết rõ nhất về các sản phẩm trà thảo mộc này là màu đỏ, thì không có ai được độc quyền về màu đỏ đó. Tên gọi sản phẩm cũng không giống với Dr. Thanh để tạo ra sự ngộ nhận, tất cả đều có thương hiệu rõ ràng. Họ cũng làm các quy trình thủ tục pháp lý giống như Tân Hiệp Phát. Và người tiêu dùng cũng không quan tâm đến chuyện ông này giống ông kia như thế nào. 
Ông Nguyễn Đặng Hiến, Chủ tịch HĐQT Công ty Bidrico cũng cho biết, ban đầu đăng ký chức năng cho Tam Thanh là 10 loại thảo mộc cung đình, nhưng phía Cục Sở hữu Trí tuệ không đồng ý vì quá giống với Dr. Thanh. Cuối cùng, ông Hiến chuyển sang đăng ký thành 10 loại thảo dược cung đình.

Thương hiệu đè thương hiệu

Trạm dừng chân Bò sữa Long Thành hình thành từ liên doanh giữa Công ty Bò sữa Đồng Nai với phía đối tác Đài Loan từ năm 1997, sau này lấy tên là Lothamilk. Ngay từ 9 năm trước, Công ty đã đăng ký sở hữu trí tuệ logo và thương hiệu Lothamilk. Riêng tên gọi Bò sữa Long Thành thì không được chấp nhận bảo hộ vì Cục Sở hữu Trí tuệ cho đây là thương hiệu địa phương, danh từ chung.

Với tổng diện tích 48ha, Lothamilk dành 7ha để làm khu dịch vụ phục vụ hành khách ghé nghỉ, ăn uống, mua sắm và có khu vui chơi riêng. Phần còn lại là khu vực chăn nuôi, khai thác sữa từ khoảng 100 con bò sữa và chế biến các sản phẩm về sữa như sữa thanh, tiệt trùng, bánh kẹo...Mỗi ngày, Lothamilk cung ứng khoảng 20-22 tấn sữa, doanh thu mỗi năm từ khu dịch vụ trung bình khoảng 50 tỷ đồng.

Theo ông Nguyễn Đức Tùng, Phó tổng giám đốc Lothamilk, tuyến đường từ TP.HCM đi Vũng Tàu, khoảng 80% xe vận chuyển khách thường ghé trạm dừng chân bò sữa Long Thành. Hình ảnh mô hình những chú bò sữa nơi đây đã trở thành quen thuộc với hành khách qua lại.

Cuối năm 2008, nhiều tài xế xe khách thấy xuất hiện thêm một trạm dừng chân với biển hiệu “Bò sữa Long Thành” ngay phía đối diện với trạm dừng chân của Lothamilk. Hình ảnh nhận diện hoàn toàn tương đồng, từ cách bố trí các gian hàng đến nhiều mô hình bò sữa ở cổng ra vào. Vì tiện cho tuyến đường từ Vũng Tàu về TP.HCM, nhiều tài xế xe khách liền ghé vào đây, thay vì rẽ trái vào trạm dừng của Lothamilk như trước đây. Nhiều tài xế cho biết, trạm dừng nào cũng là trạm dừng bò sữa Long Thành, cứ tiện thì ghé, chứ không nhất thiết phải truy rõ đâu là nguồn gốc thật của trạm dừng.

Theo tìm hiểu, chủ đầu tư của trạm dừng “Bò sữa Long Thành” thứ hai này là Công ty cổ phần Thương mại Dịch vụ vận tải Liên Kết, có trụ sở tại Vũng Tàu. Đây là trạm dừng chân thứ ba của Công ty này.

Ông Nguyễn Đức Tùng, Công ty Lothamilk cho biết, ngoài chuyện nhập nhằng về nhận diện, điều lo lắng nhất là nguồn sữa tươi mà Thắng Lợi sử dụng. Đã xảy ra nhiều trường hợp, khách hàng nhận ra sự khác biệt về chất lượng sữa không được như trước đây, nhưng khi than phiền lại cứ nhằm vào Lothamilk vì tưởng đây là... công ty mẹ của cả hai trạm dừng chân. Lúc đó, Lothamilk lại phải giải thích, hỏi cặn kẽ khách hàng mua phía bên phải hay bên trái. Sau đó mới giải thích cụ thể. Ông Tùng cho biết, đã có thời điểm, Công ty phải đồng ý cung cấp sữa cho "đối thủ" để không ảnh hưởng đến thương hiệu sữa Lothamilk...

Tìm câu trả lời: Chọn “đầu” hay “đuôi”?

Theo ông Phạm Việt Anh, thương hiệu dẫn đầu và nhãn hiệu ăn theo đều có những điểm mạnh và yếu khác nhau. Trở thành thương hiệu dẫn đầu đúng nghĩa luôn đem lại một thế cạnh tranh lớn cho bất cứ DN nào. Thế nhưng, để chiếm và giữ được vị trí “tiên phong”, những thương hiệu dẫn đầu thường phải chấp nhận hy sinh phần lớn lợi nhuận ban đầu, coi việc đó là đương nhiên để đầu tư toàn bộ “nguồn lực” vào việc quảng bá sản phẩm mới, tạo ra những nhu cầu mới chưa được định hình rõ nét, xây dựng xu hướng tiêu dùng...

Khi “đuôi” vượt “đầu”

Philip Kotler bàn về marketing hiện đại cho thấy, chiến lược “kẻ theo đuôi” được ứng dụng khá phổ biến. Theo đó, các DN ăn theo hoàn toàn không phải phát minh hay sáng tạo gì nhiều. Điều mà các DN này thực hiện là tạo ra các chính sách kinh doanh, sản phẩm, giá cả, phân phối giống như DN dẫn đầu.

Ông Phạm Việt Anh, Chủ tịch Hội đồng Thành viên Công ty Ý tưởng Thương hiệu Left Brain Connectors cho rằng, nhiều DN lớn tại Việt Nam đều ít nhiều sử dụng hình thức “theo đuôi”. Chẳng hạn, Dr. Thanh đang được coi là thương hiệu dẫn đầu và nhiều DN khác đang ăn theo sự thành công này. Nhưng thực ra, trà thảo mộc đã phát triển mạnh trước đó ở Trung Quốc và DN có công khai phá thị trường và đưa sản phẩm trà thảo mộc đầu tiên tại Việt Nam là Tân Hiệp Phát.

Hay như Kinh Đô là thương hiệu hàng đầu hiện nay về sản xuất bánh kẹo, trong đó có bánh trung thu. Nhưng ý tưởng nâng tầm bánh trung thu thành quà tặng tinh thần có giá trị cao đầu tiên lại chính là của Đại Phát. Sau đó, Kinh Đô với thế mạnh của dây chuyền sản xuất, hệ thống cửa hàng, đội ngũ marketing, dù đi sau vẫn thành công hơn.

Theo ông Phạm Việt Anh, thương hiệu dẫn đầu và nhãn hiệu ăn theo đều có những điểm mạnh và yếu khác nhau. Trở thành thương hiệu dẫn đầu đúng nghĩa luôn đem lại một thế cạnh tranh lớn cho bất cứ DN nào. Thế nhưng, để chiếm và giữ được vị trí “tiên phong”, những thương hiệu dẫn đầu thường phải chấp nhận hy sinh phần lớn lợi nhuận ban đầu, coi việc đó là đương nhiên để đầu tư toàn bộ “nguồn lực” vào việc quảng bá sản phẩm mới, tạo ra những nhu cầu mới chưa được định hình rõ nét, xây dựng xu hướng tiêu dùng...

Trong khi đó, với chiến lược "người theo đuôi", mặc dù không trực tiếp cạnh tranh, nhưng nếu cùng bán một mặt hàng, cùng một dạng sản phẩm giống như “ông lớn” kia, thì người theo đuôi cũng không thể hưởng lợi nhuận cao được. Ví dụ, cuộc chiến giữa trà xanh không độ với trà xanh C2, thị phần chênh lệch hai bên hiện nay không còn nhiều như trước, nhưng tính về giá trị thì trà xanh Không độ vẫn cao hơn. Tân Hiệp Phát có quyền định giá sản phẩm cao hơn, được nhiều người biết đến hơn. Bởi, cái gì đến trước trong đầu thì người tiêu dùng sẽ luôn được ưu ái.

Tuy nhiên, cũng nên nhớ rằng, việc “có mặt” trước trên thị trường không quan trọng bằng việc được “nhận thức” trước. Nhãn hiệu TOPs của Wonderfarm là một ví dụ. IFS mua lại thương hiệu “Wonderfarm” đã được đăng ký tại các nước trên thế giới với giá mua là 4 triệu USD. Có mặt tại thị trường sớm hơn so với trà xanh Không độ, nhưng do không đầu tư vào quảng bá và xây dựng nhu cầu cho nên doanh số vẫn khiêm tốn và sau đó phải tái tung sản phẩm.

X-Men cũng là ví dụ tương tự vì nhãn hàng này không phải là thương hiệu đầu tiên trên thị trường dầu gội cho nam giới mà là Romano... Mặc dù là người đi sau nhưng nếu DN biết vận dụng thời cơ chín muồi của thị trường, biết mạnh dạn đầu tư vào quảng bá thương hiệu, xây dựng xu hướng, định hướng tiêu dùng cho cả một ngành hàng mới thì dù có đi sau nhưng lại đến trước và đạt được vị thế ưu tiên trong nhận thức của người tiêu dùng, được quyền hưởng những ưu ái nhiều hơn so với nhãn hiệu theo sau.

Và “đuôi” cắn “đầu”

Điển hình trong trường hợp này là vụ lùm xùm giữa Phở 24 và Phở 5 sao, cho đến này vẫn chưa hạ hồi phân giải. Năm 2003, khi gây dựng thương hiệu Phở 24 tại TP.HCM, Công ty Phở 24 đã đăng ký bảo hộ độc quyền thương hiệu này tại Cục Sở hữu Trí tuệ. Thương hiệu này cũng được đăng ký độc quyền tại nhiều nước trên thế giới như: Anh, Mỹ, Canada và các nước tham gia thỏa ước Madrid.

Bỗng đâu, năm 2006, lại xuất hiện Phở 5 sao, với cách bài trí nội thất và tông màu chủ đạo của bàn ghế, cách ăn mặc nhân viên đều “na ná” hệ thống Phở 24... Lúc đó, ông Lý Quí Trung, Tổng giám đốc hệ thống Phở 24 khẳng định: “Chúng tôi muốn gây dựng Phở 24 thành thương hiệu phở trong nước và quốc tế. Tuy không sử dụng logo của chúng tôi nhưng việc sử dụng cách sắp xếp thiết kế và bố trí giống hệt như cách thiết kế không gian kiến trúc có thể làm cho khách hàng nhầm lẫn.Ông Trung khiếu nại vấn đề này lên Cục Bản quyền để bảo vệ bản quyền đối với không gian kiến trúc trong hệ thống cửa hàng của mình.

Trong khi đó, bà Hoàng Thị Ánh Nga, Giám đốc DN tư nhân Kim Tài (sở hữu hệ thống Phở 5 sao khẳng định): “Chúng tôi xây dựng thương hiệu riêng và cũng đã đăng ký độc quyền thương hiệu Phở 5 sao tại Cục Sở hữu Trí tuệ. Ngoài ra, màu sắc trang trí và biển hiệu cũng đậm hơn của Phở 24, phong cách phục vụ và trang phục của nhân viên cũng khác (màu đỏ)”.

Nếu không bàn đến vai trò và trách nhiệm của Cục Sở hữu Trí tuệ, thì những tranh chấp liên quan đến mô hình kinh doanh của Phở 5 sao cũng làm Phở 24 đau đầu dù thiệt hại chưa thống kê được.

Quay trở lại vụ việc của Lothamilk và Thắng Lợi. Lothamilk cho rằng, việc xuất hiện của Thắng Lợi không quá ảnh hưởng đến doanh thu của công ty. Nhưng dấu hiệu “phất lên” mỗi ngày của trạm dừng chân này là có thật. Số lượng xe khách từ Vũng Tàu về TP.HCM luôn đậu chật bãi, nhiều khi quản lý nơi đây còn phải từ chối nhận xe lớn. Có thể với diện tích chỉ hơn 1ha, việc đậu xe là hạn chế, nhưng Thắng Lợi luôn biết cách phát huy lợi thế thu hút. Theo nhiều tài xế ghé trạm, mức ưu đãi dành cho họ cao hơn hẳn bên Lothamilk.

Trước sức ép từ phía đối thủ, Công ty Lothamilk đã cho lập một biển quảng cáo lớn ghi chú: “Bò sữa Long Thành chỉ có một tại đây, không có chi nhánh thứ hai”. Sau đó, để thông báo rộng, Công ty in một số tờ rơi phát cho các tài xế ghé trạm của mình với nội dung: “Lothamilk Bò sữa Long Thành chỉ có một điểm duy nhất cùng phía Khu công nghiệp Long Thành. Trạm dừng chân đối diện Bò sữa Long Thành là trạm dừng chân Thắng Lợi, không phải là chi nhánh Công ty, xin quý bác tài và quý khách chú ý, để tránh nhầm tưởng”.

Ngay lập tức, phía Thắng Lợi đã gửi văn bản khuyến cáo sang Lothamilk vì cho rằng, nội dung thông báo nêu trên của Công ty Lothamilk có dấu hiệu vi phạm quy định của Luật Cạnh tranh. Trong khi đó thì ông Nguyễn Đức Tùng cho rằng, việc thông báo như vậy chỉ muốn khẳng định Lothamilk không có chi nhánh thứ hai, khẳng định trạm dừng chân đối diện không phải là của mình chứ đâu có nói họ giả hay nhái!

Những nhập nhằng trong quy định bảo vệ sở hữu trí tuệ đã tạo kẽ hở cho nhiều DN “ăn theo” đồng thời gây thiệt hại cho những DN “đi trước”. Ông Đặng Thế Đức, Giám đốc điều hành Công ty Luật Indochine Counsel cũng cho biết, mặc dù cũng thụ lý nhiều trường hợp về giả, nhái, nhưng chúng tôi chưa nhận những vụ việc có tính chất kinh doanh ăn theo.

Nhìn chung, những vụ việc như thế này thường không rõ ràng, thiếu các cơ sở pháp lý để có thể khởi kiện. Riêng hai trường hợp của Dr. Thanh và Lothamilk, nếu thiết kế của trạm dừng chân bò sữa Thắng Lợi cũng như bao bì của Dr. Thanh bị mô phỏng quá giống, có thể bị coi là hành vi cạnh tranh không lành mạnh (ăn theo ở mức độ lộ liễu) theo quy định tại điều 130 Luật Sở hữu trí tuệ, Điều 40 của Luật Cạnh tranh.

Các DN trong cuộc đều có chung trăn trở: Thị trường mở, tiếp nhận ngày càng nhiều hàng hóa và thương hiệu trong và ngoài nước, kinh doanh cạnh tranh ngày càng khốc liệt hơn sẽ nảy sinh nhiều phức tạp liên quan đến các mô hình kinh doanh “ăn theo” khác nhau. Do đó, nó đòi hỏi gấp rút một cơ sở pháp lý hoàn chỉnh nhằm bảo vệ quyền lợi của những DN chính đáng trong một cuộc chơi công bằng và đúng luật.
 

Cùng tìm hiểu câu chuyện: Chậm đầu vào, khó đầu ra

Những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực y tế được áp dụng mức thuế thu nhập 10% trong suốt thời gian hoạt động thay vì mức 28% hiện nay. Doanh nghiệp mới thành lập còn được miễn thuế tối đa 4 năm và giảm 50% thuế trong 9 năm tiếp theo. Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ về đất đai và đầu tư xây dựng BV cũng được Chính phủ quy định khá cụ thể. Một số loại dự án đầu tư, mở rộng, xây mới BV cũng được ưu đãi hơn về mức vốn vay, tối đa tới 70% tổng vốn của dự án.

Các bệnh viện (BV) tư đua nhau ra đời với nhiều quy mô khác nhau để đón đầu lợi nhuận tiềm năng của lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Thế nhưng, cuộc đua dài hơi này không dành cho những NĐT ít vốn và nôn nóng.

Hấp dẫn đầu bảng

Theo tính toán của Sở Y tế TP.HCM, tỷ lệ giường bệnh hiện nay là 4 giường/10.000 dân, trong khi yêu cầu phải là 35 giường/10.000 dân. Có nghĩa chúng ta đang cần gấp 9 lần số giường bệnh hiện có. Thực tế này cộng với chủ trương xã hội hóa y tế, chính sách thuế ưu đãi của Nhà nước đã tạo cơ hội cho các dự án xây dựng BV tư tại TP.HCM và các tỉnh, thành gia tăng nhanh về số lượng.

Đơn cử, BV Đa khoa Triều An từ quy mô 200 giường lúc ban đầu đến nay đã tăng lên 350 giường và năng lực khám chữa bệnh hiện lên tới hàng ngàn bệnh nhân/năm.

Ảnh Quý Hòa

Tiếp đến là BV Đa khoa Hoàn Mỹ với số vốn ban đầu chỉ 1,3 tỷ đồng, sau 13 năm hoạt động đã có số vốn trên 500 tỷ đồng với 10 BV, cơ sở khám chữa bệnh trải dài từ Huế đến Cà Mau. Tương tự, Trung tâm Chẩn đoán Y khoa Medic cũng quá tải sau hơn 10 năm hoạt động và hiện đã đầu tư 6 triệu USD để xây dựng BV Medic Bình Tân trên khu đất 5ha tại khu Y tế kỹ thuật cao quận Bình Tân.

Những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực y tế được áp dụng mức thuế thu nhập 10% trong suốt thời gian hoạt động thay vì mức 28% hiện nay. Doanh nghiệp mới thành lập còn được miễn thuế tối đa 4 năm và giảm 50% thuế trong 9 năm tiếp theo. Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ về đất đai và đầu tư xây dựng BV cũng được Chính phủ quy định khá cụ thể. Một số loại dự án đầu tư, mở rộng, xây mới BV cũng được ưu đãi hơn về mức vốn vay, tối đa tới 70% tổng vốn của dự án.

Theo thống kê của Bộ Y tế, hiện cả nước có 84 BV tư đang hoạt động (trong đó có 6 BV có vốn đầu tư nước ngoài), trên 30.000 phòng khám tư và các dịch vụ y tế tư nhân, 22 BV mới đang xây dựng. Riêng tại TP.HCM có 28 BV tư nhân vừa chuyên khoa vừa đa khoa.

Chính vì vậy, đầu tư vào lĩnh vực y tế hứa hẹn nhiều tiềm năng. Nhiều khoản đầu tư của các quỹ đầu tư tại Việt Nam cũng có những ưu tiên nhất định dành cho các doanh nghiệp y tế. Cuối năm ngoái, Tập đoàn Y khoa Hoàn Mỹ cùng các đối tác là Tập đoàn Quản lý quỹ VinaCapital và Quỹ Việt Nam Fund (thuộc Tập đoàn Ngân hàng Deutsche Bank) đã công bố việc ký kết hợp tác đầu tư.

Theo thỏa thuận, VinaCapital và Quỹ Việt Nam Fund sẽ đầu tư hơn 20 triệu USD vào Tập đoàn Y khoa Hoàn Mỹ, chiếm khoảng 40% số vốn của Hoàn Mỹ.

Tiếp theo, hàng loạt BV tư đa khoa và chuyên khoa cũng đi vào hoạt động, như Vạn Hạnh, FV, An Sinh, Hồng Đức, An Sương, Phụ sản Quốc tế Sài Gòn, Mắt Cao Thắng, Mắt Việt - Hàn, Sài Gòn ITO, Ngọc Tâm... Đó là chưa kể gần chục dự án xây dựng BV đang bị ách tắc do chủ trương dừng xây dựng BV tại nội thành của UBND TP.HCM ban hành năm 2008.

Kết quả khảo sát cuối năm 2009 mang tên “Private Equity , (Đầu tư vào doanh nghiệp chưa niêm yết) do Grant Thornton Vietnam công bố cho thấy: Y tế dẫn đầu trong các hoạt động đầu tư hấp dẫn nhất, trên cả dược phẩm, bán lẻ, dịch vụ tài chính, địa ốc, nông nghiệp và khách sạn du lịch.

Tuy nhiên, có thể nhận thấy, do những đặc thù trong đầu tư nước ngoài vào ngành y tế nên chưa có nhiều dự án lớn, hầu hết đều ở quy mô nhỏ và vừa; mục đích đầu tư cụ thể, thiết thực, sớm mang lại hiệu quả...

Mặc dù các dự án BV tư đua nhau ra đời, nhưng theo đánh giá của đại diện Phòng Quản lý dịch vụ Y tế, Sở Y tế TP.HCM, các BV tư hiện nay vẫn chưa mạnh và mới chỉ được đầu tư ở mức trung bình. Vì vậy cũng mới chỉ “giúp” cho BV công giảm tải những ca bệnh đơn giản, còn hầu hết những ca bệnh khó, đòi hỏi kỹ thuật cao, máy móc chẩn đoán, điều trị hiện đại thì vẫn phải chuyển về tuyến BV công.

Chưa đến điểm sinh lời

BS. Nguyễn Hữu Tùng, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Y khoa Hoàn My,õ thừa nhận: “Đúng là hiện nay, do đầu tư chưa đúng mức nên các BV tư chỉ mới giải quyết được những ca bệnh từ đơn giản đến trung bình. Song, ẩn sau đó là ngại rủi ro nên dễ dẫn đến mất uy tín của BV và lòng tin của bệnh nhân, điều đó cũng đồng nghĩa với nguy cơ phá sản, ảnh hưởng đến đầu tư”.

Lý giải thêm nguyên nhân các BV tư không dám đầu tư đúng mức, BS. Trương Hiếu Nghĩa, Giám đốc Phòng khám Đa khoa Vì Dân, cho rằng: “Nếu muốn xây dựng một BV chuẩn cả về trang thiết bị và con người thì kinh phí đầu tư rất lớn, trong khi đó mức phí khám chữa bệnh của Việt Nam còn quá thấp so với các nước, mức thu không đủ chi, khả năng thu hồi vốn chậm nên các NĐT e ngại”.

Giám đốc BV Mắt Cao Thắng, ông Nguyễn Danh Khôi, cũng khẳng định: “Mức lương ưu đãi để giữ nguồn lực cao cấp cũng là bài toán cân đối thu chi khá vất vả với các BV tư. Ngoài ra, quản lý hành chính với BV tư còn rất nặng nề, thường xuyên bị thanh kiểm tra. Vì vậy, dù đã lưu trữ hồ sơ trong máy tính, chúng tôi vẫn phải dành một phòng để lưu giữ hồ sơ, vì chỉ hồ sơ giấy mới có giá trị pháp lý”.

Thực tế cho thấy, các dự án BV, nhất là dự án tập trung vào phân khúc khách hàng có thu nhập trung bình khá trở lên, thường nằm trong các khu vực trung tâm. Thế nhưng, quỹ đất tại các khu vực trung tâm quá hạn chế, giá thuê đất, thuê nhà lại quá cao.

Thứ hai, do tỷ suất lợi nhuận thấp và thời gian thu hồi vốn của các dự án BV khá lâu nên ảnh hưởng đến quá trình xem xét cấp vốn của các quỹ đầu tư, các ngân hàng. BS. Nguyễn Vĩnh Tường, Tổng giám đốc Phòng khám Quốc tế Victoria Healthcare, cũng nêu ra hàng loạt khó khăn.

Ông ví von: “Đầu tư vào BV muốn có nạc thì phải chịu khó lóc xương. Song, nan giải nhất vẫn là nguồn nhân lực cao rất hiếm khiến chất lượng dịch vụ khám và điều trị cũng bị ảnh hưởng. Nếu tập trung đầu tư lớn cho trang thiết bị thì cũng không có người đủ kiến thức khai thác, vận hành”.

Khó trước mắt, lỗ sau lưng Quy trình thực hiện các dự án quá chậm từ phía các cấp thẩm quyền cũng khiến các NĐT “tiến thoái lưỡng nan”. Đơn cử, dự án xây dựng BV Medic thực hiện năm 2007, nhưng đến nay cũng chưa hoàn chỉnh hạ tầng. Vì vậy, mỗi ngày Medic phải mất trắng 5 triệu đồng cho chi phí vận hành, bảo dưỡng trang thiết bị.  Đã vậy, dự án còn có nguy cơ phải thay đổi, thiệt hại sẽ còn cao hơn rất nhiều, thậm chí không tính được. Đầu tư vào BV là loại hình đầu tư sinh lợi không nhanh, thu hồi vốn chậm, ít nhất phải từ 5 - 10 năm, đòi hỏi vốn lớn. Vì vậy, không ít BV dù ý tưởng rất lớn, xây xong cũng hoành tráng, nhưng vừa hoạt động ít lâu đã bắt đầu có dấu hiệu “hụt hơi”, như BV khách sạn Vũ Anh.  Ngay cả BV Hoàn Mỹ Đà Lạt chọn “mũi nhọn” là dịch vụ khám chữa bệnh kết hợp nghỉ dưỡng nhưng vẫn chưa hiệu quả. BV Ngọc Linh sau “thất sách” về vị trí đường bị quy hoạch một chiều, hơi khuất cũng chủ trương hoạt động theo kiểu “lai rai”, đành nhằm vào phân khúc khách hàng ở mức thu nhập trung bình...  Thậm chí, ngay cả một BV lớn có vốn đầu tư nước ngoài lớn mới đây cũng phải nhờ Ngân hàng BIDV mua lại nợ do đến thời hạn đáo hạn, chủ đầu tư chưa có khả năng thanh toán. Qua tìm hiểu, nguyên nhân chính vẫn là đầu tư thiếu tầm nhìn xa, không thu hút được bác sĩ giỏi, thiếu năng lực quản lý, quản trị, trong đó còn có lý do giá viện phí, dịch vụ khám chữa bệnh theo chuẩn BV - khách sạn quốc tế nhưng chất lượng điều trị chưa cao, chưa phù hợp với mức thu nhập của đại đa số người dân.

Khám phá hiện thực thời của bệnh viện có sao

Vì lẽ đó, các BV tư luôn nỗ lực đưa ra nhiều chiến lược đầu tư dài hơi để không chỉ nâng cao chất lượng, mà còn để giành ưu thế cạnh tranh. Để giải quyết tình trạng thiếu trầm trọng nhân sự, BV Triều An đã xin thành lập trường Đại học Y dược tư nhân từ 5 năm nay; Công ty cổ phần Y khoa Hoàn Mỹ ngoài nỗ lực tạm thời như cử bác sĩ đi học sau đại học, mời giảng viên các trường đại học y khoa về giảng dạy tại chỗ, còn đang xin xây dựng trường Đại học Y khoa Hoàn Mỹ để đào tạo nhân lực. Mới đây, SaigonTech cũng đã đầu tư 20 triệu USD cho việc đào tạo chuyên gia y tế tại nước ngoài...

Thực tế, ở một số tỉnh, mặc dù số lượng BV đa khoa tư nhân dày đặc nhưng khi có bệnh, người dân phải lặn lội hàng trăm cây số ra Hà Nội hoặc vào TP.HCM để khám chữa bệnh. Bởi vì ở những nơi đó chưa có BV đủ tầm cỡ để đảm nhận tốt công tác khám chữa bệnh toàn diện cho người dân.

Khu điều trị nội trú cao cấp Bệnh viện FV

Tuy nhiên, một khảo sát bỏ túi cho thấy, 85% trong số 50 người được thăm dò đều hài lòng về các dịch vụ y tế tư nhân. Họ cho rằng khung cảnh, không gian thiết kế ở các BV tư đẹp, sạch sẽ. Chẳng hạn, phòng chờ khám của Victoria Healthcare có đèn bàn, ghế sofa, bình hoa, tranh ảnh, sách báo, kệ tủ. Hoặc bước vào BV FV, bệnh nhân sẽ cảm thấy nhẹ nhõm vì có nhạc du dương, được ngắm tranh nghệ thuật...

Vì lẽ đó, các BV tư luôn nỗ lực đưa ra nhiều chiến lược đầu tư dài hơi để không chỉ nâng cao chất lượng, mà còn để giành ưu thế cạnh tranh. Để giải quyết tình trạng thiếu trầm trọng nhân sự, BV Triều An đã xin thành lập trường Đại học Y dược tư nhân từ 5 năm nay; Công ty cổ phần Y khoa Hoàn Mỹ ngoài nỗ lực tạm thời như cử bác sĩ đi học sau đại học, mời giảng viên các trường đại học y khoa về giảng dạy tại chỗ, còn đang xin xây dựng trường Đại học Y khoa Hoàn Mỹ để đào tạo nhân lực. Mới đây, SaigonTech cũng đã đầu tư 20 triệu USD cho việc đào tạo chuyên gia y tế tại nước ngoài...

Bên cạnh chiến lược đào tạo, các BV còn chú trọng việc đầu tư mới trang thiết bị và dịch vụ. Đây cũng là cách để các BV tư giảm chi phí đầu tư. Cuối năm 2009, FV đã đầu tư thêm 1,5 triệu USD để trang bị các thiết bị hiện đại, gồm máy Fibroscan tầm soát và xác định mức độ xơ hóa gan cho kết quả nhanh, hệ thống Waldman UV 7002 thế hệ mới trang bị hệ thống phần mềm quản lý BV...

Tương tự, BV Vũ Anh cũng đầu tư thêm hệ thống làm sạch, sát trùng, tạo độ sạch không khí gần như tuyệt đối cho phòng mổ, xây dựng hệ thống khí nén và oxy âm tường ở tất cả các giường bệnh, đặc biệt triển khai công nghệ mạng toàn cầu phục vụ công tác hội chẩn, thăm khám bệnh từ xa.

Đầu tư BV là một mô hình kinh doanh đặc thù, mà đã là kinh doanh thì phải có quảng bá, tiếp thị sản phẩm. Ngay từ khi thành lập, FV đã tổ chức các phòng truyền thông, tiếp thị khá chuyên nghiệp cùng một đội ngũ phát triển thị trường, trong đó có cả nhân viên người Hàn Quốc, Pháp, Hà Lan...

Song, hình thức phổ biến nhất mà các BV tư đang áp dụng là trả phí dịch vụ cao cho những bác sĩ giới thiệu bệnh nhân đến khám, như BV Ngọc Linh, FV; hoặc giảm giá, khuyến mãi cho bệnh nhân bằng nhiều gói dịch vụ khám chữa bệnh khác, như BV Mắt Cao Thắng, An Sinh...

Chia sẻ với bạn vấn đề "Hái trái ngắn ngày"

Bà Nguyễn Thị Hoàng Anh, chuyên viên làm đẹp tại Senses story spa, cho biết: “Thông thường, massage là những thao tác bằng tay, nhưng để tăng hiệu quả chăm sóc da, các spa đều kết hợp với các loại máy chuyên dùng nên chi phí đầu tư cũng khá cao. Chẳng hạn, điều trị với máy Thermage tái tạo da có chi phí khoảng 2.500 USD/lần nhưng số người làm không ít”.

Những năm trước đây, phẫu thuật thẩm mỹ chỉ được thực hiện ở một số rất ít BV lớn như một chuyên khoa phụ, còn lại hầu hết tập trung ở các thẩm mỹ viện tư nhân với những phẫu thuật đơn giản.

Trước nhu cầu làm đẹp ở Việt Nam tăng cao, dịch vụ làm đẹp và các trung tâm giải phẫu thẩm mỹ (GPTM) bắt đầu nở rộ, đặc biệt sau khi Thẩm mỹ viện bác sĩ Cương nâng cấp, đầu tư hơn 10 tỷ đồng thành BV Chuyên khoa thẩm mỹ Sài Gòn với số lượng khách lúc nào cũng kín ghế chờ. Sau đó, các BV nước ngoài như FV, Columbia (Mỹ), Viện Thẩm mỹ Việt Hàn... cũng vào cuộc, đẩy các BV công như Chợ Rẫy, Hùng Vương, ĐH Y dược vào thế cạnh tranh. Sau đó là hàng loạt BV đa khoa tư nhân như An Sinh, Hoàn Mỹ, Vạn Hạnh... cùng đua nhau mở thêm dịch vụ GPTM.

Theo BS. Nguyễn Phan Tú Dung, Giám đốc Trung tâm Thẩm mỹ Âu Á Mỹ: “Tuy đầu tư cho một trung tâm thẩm mỹ hoặc chuyên khoa GPTM khá cao, song với nhu cầu tăng nhanh, nhất là Việt kiều về nước làm đẹp ngày một nhiều do mức phí giải phẫu thấp hơn nhiều so với nước ngoài, dịch vụ GPTM không lo vắng khách mà được xem là lĩnh vực “đẻ trứng vàng”. Cùng với nhu cầu làm đẹp bằng giải phẫu, xu hướng chăm sóc da, cơ thể như massage, xoa bóp cũng ngày càng tăng.

Bà Nguyễn Thị Hoàng Anh, chuyên viên làm đẹp tại Senses story spa, cho biết: “Thông thường, massage là những thao tác bằng tay, nhưng để tăng hiệu quả chăm sóc da, các spa đều kết hợp với các loại máy chuyên dùng nên chi phí đầu tư cũng khá cao. Chẳng hạn, điều trị với máy Thermage tái tạo da có chi phí khoảng 2.500 USD/lần nhưng số người làm không ít”.

Nha khoa cũng được đánh giá là lĩnh vực “siêu lợi nhuận” nên thời gian qua cũng đã bùng nổ các trung tâm nha khoa. Tính ra TP.HCM có hơn 1.000 phòng khám tư nhân chuyên khoa răng hàm mặt phục vụ nhu cầu của người dân. Tại các phòng khám nha khoa, giá một số dịch vụ rất cao. Chẳng hạn, loại răng sứ không kim loại cao cấp được đặt tại labor có giá khoảng 1,6 - 1,8 triệu đồng, nhưng giá tại phòng khám bao giờ cũng được tính từ 250USD trở lên. Khi thực hiện những dịch vụ cao cấp, các phòng khám thường lấy lợi nhuận gấp đôi hoặc gấp rưỡi giá trị thực...

Mặc dù vậy, BS. Nguyễn Quang Tiến, Giám đốc Nha khoa Đăng Lưu cho biết: “Đầu tư cho một phòng nha hiện nay trung bình khoảng 1 - 5 tỷ đồng, doanh thu trung bình vài chục triệu đến 250 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, chi phí khấu hao rất cao nên lợi nhuận thu được chỉ từ 3 - 10% trên tổng doanh thu. Cách đây 8 năm, làm một chiếc răng sứ giá 1 triệu bây giờ cũng một triệu trong khi chi phí tăng, mặt bằng tăng... Vì vậy, đầu tư vào lĩnh vực này trông dễ ăn nhưng không dễ chút nào”.

Bà Đoàn Phi Nga, nguyên Giám đốc Mirra Spa cũng cho biết, doanh thu trung bình của một trung tâm spa khoảng 3 - 4 trăm triệu/tháng nhưng khấu hao rất cao nên lợi nhuận chỉ khoảng 5 - 10% trên doanh thu.

BS. Phạm Xuân Khiêm, Trưởng Khoa GPTM BV Vạn Hạnh, cho biết: “Thiết bị càng hiện đại thì phí đầu tư càng đắt, khả năng thu hồi vốn đầu tư khó. Chưa kể phụ tùng thay cũng không rẻ, khả năng sửa chữa trong nước chưa đáp ứng được, mỗi lần hư hỏng phải thuê chuyên gia nước ngoài sang sửa, rất tốn kém nên hầu như rất ít trung tâm thẩm mỹ, kể cả BV thẩm mỹ bỏ tiền đầu tư”. 

Cùng tìm hiểu về chuyện tiếp thị trái cây: Chớ cậy thương hiệu

Tiền Giang đã chứng minh là tỉnh có thế mạnh về cây ăn trái với gian hàng trưng bày những trái cây đặc sản đã được đăng ký thương hiệu, như sơ ri Gò Công, xoài cát Hòa Lộc, vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim, sầu riêng Ngũ Hiệp, thanh long Chợ Gạo, khóm Tân Lập, bưởi long Cổ Cò. Quả thật, các gian hàng xoài cát Hòa Lộc, sầu riêng Ngũ Hiệp lúc nào cũng đông khách vì chất lượng hai loại trái cây này ngon không có gì phải bàn cãi. Còn thanh long Chợ Gạo có vẻ lép vế khi có sự hiện diện của thanh long Bình Thuận.

Festival Trái cây Việt Nam lần thứ I tại Tiền Giang (19 - 24/4) thật sự là một cuộc chinh phục người tiêu dùng với quá nhiều trái ngon, thương hiệu gắn trên trái cây như sự đảm bảo an tâm về chất lượng. Bên cạnh những nhãn hiệu tập thể, chỉ dẫn địa lý đã được công nhận, những nhãn hiệu riêng của từng cơ sở kinh doanh hay nhà vườn đã xuất hiện ngày một nhiều. Thế nhưng, việc tiếp thị cho trái cây vẫn còn nhiều chuyện đáng bàn.

Xứng công chăm chút hình ảnh

Hội chợ trái cây trong những ngày diễn ra Festival Trái cây Việt Nam đã xảy ra tình trạng “cháy hàng” ở một số loại trái cây. Công ty TNHH Thu Nhơn mang từ Dắk Lắk vào 500kg bơ thương hiệu DAKADO đã bán hết ngay trong ngày đầu tiên, nhân viên ngồi chơi gần một ngày thứ hai để chờ hàng bổ sung. Người dân Mỹ Tho là khách hàng chính mua bơ Dắk Lắk vì ở Tiền Giang không trồng được loại bơ ngon như vậy.

Bơ Đăk Lăk bán hết 500kg chỉ trong một ngày đầu hội chợ

Đó là một lý do, nhưng theo chị Ngọc Hà (phường 4, Mỹ Tho), cách trình bày và giới thiệu sản phẩm cũng tác động đến nhu cầu mua. Từng trái bơ có dán tem nhãn đựng trong thùng bắt mắt, lại thêm những tờ rơi giới thiệu về giá trị dinh dưỡng cùng cách chế biến các món ăn từ bơ càng thu hút mọi người.

Tiền Giang đã chứng minh là tỉnh có thế mạnh về cây ăn trái với gian hàng trưng bày những trái cây đặc sản đã được đăng ký thương hiệu, như sơ ri Gò Công, xoài cát Hòa Lộc, vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim, sầu riêng Ngũ Hiệp, thanh long Chợ Gạo, khóm Tân Lập, bưởi long Cổ Cò. Quả thật, các gian hàng xoài cát Hòa Lộc, sầu riêng Ngũ Hiệp lúc nào cũng đông khách vì chất lượng hai loại trái cây này ngon không có gì phải bàn cãi. Còn thanh long Chợ Gạo có vẻ lép vế khi có sự hiện diện của thanh long Bình Thuận.

Hương vị của thanh long ở hai vùng khác nhau, tùy sở thích mà người tiêu dùng lựa chọn, nhưng sự vượt trội trong cách tiếp thị của các đơn vị ở Bình Thuận thì thấy rõ, từ mô hình kết trái cây để quảng bá đến cách in catalogue ghi rõ thanh long được trồng theo tiêu chuẩn GlobalGAP với quy trình kiểm tra chất lượng nghiêm ngặt. Bởi thế, dù đến từ xa nhưng thanh long Bình Thuận lại gây cảm tình hơn.

Bưởi long Cổ Cò tuy được công nhận nhãn hiệu tập thể nhưng chưa qua mặt được bưởi Năm Roi vốn danh tiếng lâu đời. Vậy mà bưởi da xanh Bến Tre đã được tiêu thụ nhiều hơn hết, vượt qua bưởi Năm Roi thấy rõ trong hội chợ lần này không chỉ ở khu vực Mỹ Tho, mà cả ở Trung tâm Thương mại Trái cây Quốc gia Tiền Giang (Trung tâm Satra) tại Hòa Khánh, huyện Cái Bè. Điều này có thể lý giải được vì trong mấy năm qua, những cơ sở kinh doanh bưởi da xanh làm nhãn hiệu đẹp, tiếp thị quá giỏi cho loại bưởi đang được đánh giá là ngon nhất miền Tây Nam bộ hiện nay.

Công ty TNHH Hương Miền Tây vừa phát tờ rơi, vừa treo bảng “Bưởi da xanh Hương Miền Tây ngây ngất hương vị miệt vườn” đã khiến khách tham quan dùng thử, dù giá từ 25.000đ - 35.000đ/kg. Vải thiều Bắc Giang chưa đến mùa nên không có trái tươi tham gia hội chợ, nhưng vải sấy khô đã được người miền Nam mua gần hết ngay ngày đầu hội chợ. Mấy ngày sau, sợ gian hàng trống trải nên nhân viên phụ trách quầy hàng chia số hàng còn lại ra bán mỗi ngày một ít.

Có thể nói, công sức xây dựng thương hiệu, quảng bá hình ảnh của các cơ sở kinh doanh và nhà vườn đã mang lại hiệu quả thị trường cho một số loại trái cây, vượt lên cả những trái cây danh tiếng trước đó.

Buồn cho “tiếp thị phong trào”

Không như hàng tiêu dùng phải sử dụng một thời gian mới biết hàng tốt hay xấu, người mua trái cây đều muốn thử ngay để biết chất lượng ngon, dở ngay. Đánh giá ban đầu này sẽ quyết định việc mua dùng lần sau. Thế nên, tiếc cho HTX Vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim tiếp thị bao bì quá đẹp, nhưng chất lượng trái không đạt yêu cầu mà giá lại quá cao. Ông Đặng Thanh Liêm, Giám đốc Sở Công Thương Tiền Giang, nói đỡ: “Vì vú sữa đã cuối mùa, số trái còn lại không lớn và không đẹp bằng lúc rộ vụ. Nhà vườn biết HTX cần hàng nên kêu giá cao”.

Trái cây đóng hộp trưng bày không bán

Đã nhiều năm, các địa phương vẫn kêu gọi “ủng hộ trái cây Việt Nam”, thế nhưng ngay tại một hội chợ trái cây lớn nhất từ trước đến nay mà có nhiều gian hàng chỉ để vài giỏ trái cây hàng mẫu, người tiêu dùng muốn mua cũng không được. Chẳng hạn, măng cụt Cái Mơn (Bến Tre), hạt điều Bình Phước, cam sành Tam Bình, sầu riêng Long Hồ (Vĩnh Long)...

Công ty Rau quả Tiền Giang cũng treo khẩu hiệu: “Vegetigi lắng nghe và đáp ứng”, giới thiệu đủ những tiêu chuẩn đạt được như ISO 9001:2008, HACCP, BRC, FDA..., nhưng lại chỉ toàn hàng trưng bày chứ không bán. Vậy lấy đâu người tiêu dùng biết ngon hay dở mà có ý kiến để Công ty lắng nghe, hay quả có ngon thật mà muốn mua không có thì làm sao được đáp ứng nhu cầu?

Ngành công nghiệp chế biến nông sản nói chung và trái cây nói riêng ở nước ta vẫn bị coi là chậm phát triển, nguyên nhân có phải do người tiêu dùng trong nước không thích dùng trái cây đóng hộp? Có lẽ phải xem lại suy nghĩ của lãnh đạo các công ty chế biến, hoặc xem lại cách nghĩ về người tiêu dùng trong nước.

Bởi vì, thực tế trái cây đóng hộp nước ngoài vẫn tiêu thụ tốt tại Việt Nam, trong khi sản phẩm này của Việt Nam chỉ chăm bẵm xuất đi nước ngoài. Những sự thờ ơ tiếp cận thị trường như trên, tham gia kiểu cho có phong trào liệu có lãng phí cơ hội gây thiện cảm, sự chú ý của người tiêu dùng khi mà tỉnh Tiền Giang đã phải bỏ công vận động các mạnh thường quân tài trợ 22 tỷ đồng để tổ chức Festival với mong muốn tương lai sáng sủa cho nhà vườn, cho doanh nghiệp.

Đăng ký được nhãn hiệu, chịu bỏ tiền làm thương hiệu là tín hiệu đáng mừng trong nhận thức về thương hiệu trái cây Việt Nam, nhưng không tranh thủ mọi lúc, mọi nơi để đưa sản phẩm đến người tiêu dùng thì sẽ đến lúc thương hiệu cũng chẳng là gì khi tiêu thụ yếu kém.